• Bovengemiddeld onzeker/angstig op jonge leeftijd, vlak na de zoogperiode al, maar wel in staat in basis gehoorzaamheid te leren.
• Zwemmen in een ietwat rechtop staande houding die niet verbeterd naarmate de hond meer ervaring op doet met zwemmen.
• Een toename van onzeker/angstig gedrag en moeite met leren naarmate de hond ouder wordt.
• Verlies van coördinatie: moeite met springen, afwijkend gangwerk en omvallen bij wendingen.
• Afwijkende staartdracht.
• Moeilijk wakker te maken en een hoge mate van beweeglijkheid tijdens het dromen.
• Hypervigilantie (overdreven waakzaamheid in allerlei situaties) inclusief obsessief blaffen naar bewegende of onbekende objecten zoals bijvoorbeeld voertuigen.
• Overdreven gericht zijn op voedsel.
• Onaanvaardbare agressie tegenover mensen en andere honden.

Een aantal van deze symptomen, zoals het blaffen naar voertuigen en objecten en agressie tegenover andere honden kunnen beschouwd worden als enigszins normaal gedrag voor een jonge, opgroeiende hond. Echter bij een hond met DE nemen deze symptomen heftige vormen aan waarbij de hond de controle over hun eigen gedrag lijkt te verliezen. De symptomen rondom het zwemmen, rennen en springen kunnen ook ten grondslag liggen aan andere neurologische aandoeningen. De symptomen tijdens het slapen worden echter meestal niet waargenomen bij andere neurologische afwijkingen, mede hierom is er voor gekozen om juist dit symptoom op te nemen in de naam van de aandoening.
Tijdens de slaap van een hond of persoon zijn er verschillende fases te onderscheiden. Wanneer we net in slaap vallen, slapen we nog licht en zijn gemakkelijk te wekken. Naarmate de tijd vordert raken we in een diepere slaap waarbij we zo nu en dan ook dromen. Deze fase wordt de REM slaap genoemd, waarbij REM staat voor Rapid Eye Movement vanwege de snelle oogbewegingen die mensen (en honden) maken tijdens deze fase van de slaap. Alsof de gebeurtenissen in een droom gevolgd worden met de ogen. Hoewel we niet zeker weten wat honden ervaren, lijkt de REM slaap van een hond dusdanig veel op dat van de mens dat aangenomen kan worden dat honden ook dromen. Tijdens de REM slaap is de hersenactiviteit even hoog als wanneer we wakker zijn. Om te voorkomen dat de lichaamsdelen worden aangestuurd om deze dromen uit te voeren, wordt het signaal naar lichaamsbewegingen geblokkeerd door de hersenen. Bij mensen is doorgaans alleen het bewegen van de ogen mogelijk tijdens de REM slaap. Honden hebben een hogere mate van beweging in deze fase, hierdoor kunnen ze af en toe trekken met een poot of geluiden maken in hun slaap. De nucleus caudatus, het gedeelte van de hersenen dat langzaam afsterft bij DE, is een belangrijke factor in de hersenen bij het blokkeren van bewegingen tijdens de REM slaap. Bij mensen is bekend dat afwijkingen aan de nucleus caudatus ten grondslag liggen aan slaapafwijkingen zoals slaapwandelen en heftig bewegen tijdens de slaap. Bij honden met DE zien we schoppende en strekkende bewegingen tijdens de REM slaap.

Zijn er risico factoren (leeftijd, geslacht, familiaire lijnen etc.) bekend voor het ontwikkelen van Degeneratieve Encephalopathie?
DE is een aandoening die autosomaal recessief vererft. Bij een recessieve aandoening is het mogelijk dat beide ouderdieren van een aangedane pup het ziektebeeld niet vertonen. Alle dieren hebben twee kopieën van elk gen, waarbij één kopie afkomstig is van de moeder en het andere van de vader. Een hond dat één normale kopie en één slechte (gemuteerde) kopie heeft geërfd van een gen dat in verband is gebracht met een ziekte, is een drager van deze eigenschap. Ze zullen geen symptomen van de ziekte vertonen, omdat de gezonde kopie van het gen voldoende is om normaal te functioneren, maar ze zullen de slechte kopie van het gen vererven aan ongeveer de helft van de nakomelingen. Wanneer een drager wordt gecombineerd met een drager van dezelfde eigenschap zullen ongeveer 25% van de pups (kansberekening) de slechte kopie van beide ouderdieren erven. Zonder een gezonde kopie van het gen kan het lichaam niet normaal functioneren en zal de pup de ziekte ontwikkelen. Alle honden met DE werden tot nu toe geboren uit ouderdieren die niet leden aan de ziekte en reuen en teven lijken in gelijke mate aangedaan. Meerdere honden hebben uitgebreid neurologisch onderzoek ondergaan waaronder MRI, onderzoek van het ruggenmergvocht, tests voor stofwisselingsziekten en hersenonderzoek na overlijden van de hond. Hierbij zijn geen tekenen gevonden van andere oorzaken van het ziektebeeld zoals ontstekingen, trauma, hersentumoren, vergiftiging of stofwisselingsziekte.

Hoe wordt de diagnose DE gesteld?

Veel symptomen van DE worden ook gezien bij andere aandoeningen van het zenuwstelsel zoals bijvoorbeeld levershunts, infecties van de hersenen en rugletsel. De slaapafwijking die gezien wordt bij DE komt echter niet vaak voor bij andere ziektes. Hierom wordt aangeraden om de combinatie van de slaapafwijking, verlies van coördinatie en een verandering van het karakter in verband te brengen met het vermoeden van DE. Een veterinair neuroloog zal moeten uitsluiten dat de symptomen worden veroorzaakt door een ander onderliggend probleem. Het afsterven van de nucleus caudatus is het meest specifieke symptoom om de diagnose DE te bevestigen. Dit kan worden waargenomen met behulp van een MRI scan van de hersenen. Het is niet bekend vanaf welke leeftijd deze veranderingen van de nucleus caudatus worden waargenomen, al zijn ze gezien bij honden vanaf 3 jaar. Toch is een MRI scan aanbevolen voor een Toller die symptomen van DE vertoont. De DNA test die hieronder nog wordt besproken kan honden identificeren die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van DE, maar de daadwerkelijke diagnose kan enkel gesteld worden door een dierenarts aan de hand van klinische symptomen.

Is er een behandeling voor Degeneratieve Encephalopathie?

Tot het onderliggende mechanisme bij DE beter in beeld gebracht is, bestaat de behandeling enkel uit symptoombestrijding.

Wat is de prognose voor een hond met Degeneratieve Encephalopathie?

De meeste honden met DE zijn rond de leeftijd van 3-5 geëuthanaseerd vanwege een lage kwaliteit van leven en toenemende agressie. 

Is er een DNA test beschikbaar voor Degeneratieve Encephalopathie?

Onderzoekers van de universiteit in Missouri hebben een genmutatie gevonden die in verband wordt gebracht met het ontwikkelen van DE. Bij mensen, waarbij de hersenfunctie is aangetast door een degenererende aandoening, is een soortgelijke genmutatie als verantwoordelijke aangewezen. Honden met twee kopieën van de genmutatie (homozygoot) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van DE. Voor sommige erfelijke afwijkingen geldt dat elke hond in deze risicogroep de aandoening vroeg of laat zal ontwikkelen, bij andere aandoeningen is dit percentage variabel. In het geval van DE is er nog meer onderzoek nodig om na te gaan hoe groot dit percentage is, maar tot nu toe hebben alle honden die als lijders uit de DNA test kwamen de ziekte ook daadwerkelijk ontwikkeld.
De DNA test kan ook toegepast worden om een drager van de aandoening te identificeren. Het gebruiken van dragers in het fokprogramma komt de genetische diversiteit ten goede en is dan ook aan te raden. Om het fokken van lijders te voorkomen zal een drager altijd gecombineerd moeten worden met een hond die vrij is getest op de afwijking. Op die manier zal ongeveer de helft van de nakomelingen drager zijn voor de afwijking en de helft vrij van de genmutatie. Bij de nakomelingen zal de DNA test uitgevoerd moeten worden om de dragers te identificeren en een keuze te maken welke nakomeling aan te houden voor het fokprogramma.

Wat voor onderzoek is nodig om meer informatie te verkrijgen over Degeneratieve Encephalopathie?

Met behulp van de DNA test zijn we in staat om lijders en dragers van de genmutatie te identificeren, maar de aandoening zelf kan nog ingewikkelder zijn. Er zijn gevallen bekend van honden met gelijksoortige gedragsveranderingen en verlies van coördinatie, maar zonder de slaapafwijking en necrose van de nucleus caudatus waar DE om bekend staat. Deze honden bleken de genmutatie, die een verhoogd risico geeft op DE, niet te hebben. Ook zijn er andere veranderingen in de hersenen waargenomen bij één hond die is overleden aan DE. Hiermee reist de vraag of het ras te maken heeft met meerdere verschillende hersenaandoeningen die soortgelijke symptomen kennen. De DNA test zal enkel honden identificeren die de specifieke genmutatie bezitten. Verder onderzoek naar mogelijke andere hersenaandoeningen kan gedaan worden met behulp van honden die deze genmutatie niet hebben maar wel neurologische klachten vertonen.
Meer informatie vindt u op  http://www.caninegeneticdiseases.net/Toller/ Mensen met honden waarvan het vermoeden bestaat dat ze lijden aan DE kunnen via deze website in contact komen met de onderzoekers van de universiteit in Missouri. Alle informatie zal strikt vertrouwelijk behandeld worden.

Hoe kan ik het DNA van mijn hond laten testen op DE?

Er is een DNA test beschikbaar om de genetische status van een hond voor deze genmutatie aan te tonen. De test zal aangeven of de hond twee normale kopieën van het gen bezit (normaal/vrij), een normale kopie en één mutatie (drager) of twee gemuteerde kopieën van het gen en daarmee lijder en een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte. Honden waarvan er een sterk vermoeden bestaat dat zij lijden aan DE kunnen zonder extra kosten getest worden. Voor honden wiens DNA of bloed is gebruikt tijdens het onderzoek naar DE of om een andere reden al bekend is bij de universiteit in Missouri geldt dat zij tegen een gereduceerd tarief van $35 de testuitslag kunnen opvragen. Eigenaren van honden wiens bloedmonster of DNA is gebruikt voor dit specifieke onderzoek kunnen de testuitslag van hun honden gratis opvragen via e-mail. Als een certificaat met de testuitslag gewenst is zijn de kosten hiervoor $35.

De DNA test is beschikbaar via de website van OFA (Orthopedic Foundation for Animals) en zal verlopen via het inleveren van wangslijmvlies op een daarvoor bedoelde kaart. Ga naar https://www.ofa.org/ en dan naar ORDER DNA TEST om een testkit te bestellen. De prijs voor deze DNA test is vastgesteld op $65.